Τα Χριστούγεννα ήρθαν και κάθε
περιοχή της Ελλάδας αυτές τις γιορτινές μέρες αναβιώνει τα δικά της
έθιμα και παραδόσεις που έχουν τις ρίζες τους βαθιά πίσω στο χρόνο.
Κάποια
είναι πολύ γνωστά, άλλα λιγότερο διαδεδομένα. Καλικάντζαροι, φωτιές,
γλέντια, παραδοσιακά παιχνίδια και γλυκίσματα είναι μερικά από τα πιο
χαρακτηριστικά ελληνικά Χριστουγεννιάτικα έθιμα. Ας ταξιδέψουμε για λίγο
βλέποντας κάποια απ’ αυτά….
Κρήτη
Στην
Κρήτη, έχουν σαν χριστουγεννιάτικο έθιμο το χριστουγεννιάτικο ψωμί. Το
ζύμωμα του συγκεκριμένου ψωμιού, θεωρείται ολόκληρη ιεροτελεστία,
εφ΄όσον χρησιμοποιούνται ακριβά υλικά για την παρασκευή του. Οι
νοικοκυρές σχηματίζουν με τη μισή ζύμη, μία μεγάλη κουλούρα ενώ με την
υπόλοιπη έναν σταυρό για να τη στολίσουν.
Διακοσμητικά
γύρω γύρω στην κουλούρα αυτή του ψωμιού, χαράζουν με μαχαίρι διάφορα
σχέδια όπως καρδιές, αστεράκια, λουλούδια κ.α. Συνηθίζουν να κόβει το
χριστουγεννιάτικο αυτό ψωμί ο νοικοκύρης του σπιτιού την μέρα των
Χριστουγέννων και να το μοιράζει σε όλους όσους βρίσκονται στο γιορτινό
τραπέζι.
Μακεδονία
Στην
Μακεδονία, ο νοικοκύρης του σπιτιού διαλέγει από το χωράφι του το πιο
γερό κλαδί ελιάς ή πεύκου και το τοποθετεί στο τζάκι του σπιτιού. Το
ξύλο αυτό που ονομάζεται και «Χριστόξυλο» καίγεται για όλο το
Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων (από την μέρα δηλαδή των Χριστουγέννων
μέχρι και τα Φώτα). Κατά την παράδοση το κάψιμο του Χριστόξυλου, βοηθά
τον Χριστό να ζεσταίνεται στην φάτνη της Βηθλεέμ. Ο κάθε Μακεδόνας
προσπαθεί να καίγεται το Χριστόξυλο του σπιτιού του μέχρι και τα Φώτα.
Ακόμα ένα έθιμο των Μακεδόνων, είναι οι «Μωμόγεροι».
Ένα
είδος δηλαδή παραδοσιακού λαϊκού θεάτρου που αναβιώνει σε όλα τα χωριά
όπου υπάρχουν πρόσφυγες από τον Πόντο. Οι πρωταγωνιστές αυτών των
θεατρικών παραστάσεων κάνουν μιμητικές κινήσεις, ενώ τα πρόσωπά τους
είναι μακιγιαρισμένα όπως το δέρμα των γερόντων. Οι παραστάσεις
πραγματοποιούνται καθ΄όλη την διάρκεια του δωδεκαημέρου των
Χριστουγέννων.
Επτάνησα
Στα
Επτάνησα, την παραμονή της Πρωτοχρονιάς γίνεται το έθιμο της
«κολόνιας». Οι άνθρωποι κατεβαίνουν στους δρόμους κρατώντας μπουκάλια με
κολόνια και «ραίνουν» ο ένας τον άλλο.
Με
τον τρόπο αυτό, γιορτάζουν τον ερχομό του νέου έτους, και τραγουδούν: «
Ήρθαμε με ρόδα και ανθούς να σας ειπούμε Χρόνους Πολλούς».
Θεσσαλία
Στην
Θεσσαλία, το σημαντικότερο χριστουγεννιάτικο έθιμο που έχουν είναι το
σφάξιμο του γουρουνιού, η λεγόμενη «γουρουνοχαρά». Η διαδικασία για την
προετοιμασία και το σφάξιμο του γουρουνιού γίνεται με ιδιαίτερη
φροντίδα. Για τα μεγαλόσωμα ζώα απαιτούνται 4-5 άνδρες, όχι παιδιά
ηλικίας 20-25 ετών. Μετά το γδάρσιμο, αρχίζει το κόψιμο του λίπους και
στην συνέχεια το κόψιμο του κρέατος σε μικρά κομμάτια. Το λίπος (παστό),
λιώνεται και αποθηκεύεται σε μεγάλα δοχεία λαδιού για να χρησιμοποιηθεί
αφού παγώσει από τις νοικοκυρές στα φαγητά τους κατά την διάρκεια της
χρονιάς.
Στις
περισσότερες περιοχές της Θεσσαλίας, τα γουρούνια σφάζονται την ημέρα
του Αγίου Στεφάνου στις 27 Δεκεμβρίου, γι’ αυτό και η γιορτή αυτή
ονομάζεται «Γρουνοστέφανος».
Ήπειρος
Στην
Ήπειρο, έχουν ένα χριστουγεννιάτικο έθιμο, το λεγόμενο «αναμμένο
πουρνάρι». Στην Άρτα, συνηθίζουν να ανάβουν ένα κλαδί πουρναριού ή
οποιουδήποτε άλλου δέντρου που «τρίζει» κατά το κάψιμο και το κρατούν
στο χέρι κατά τις επισκέψεις τους σε άλλα σπίτια.
Στα
Γιάννενα, ακολουθούν το ίδιο έθιμο με μία μικρή παραλλαγή. Αντί για
κλαδί, κρατούν στα χέρια τους μία χούφτα δαφνόφυλλα ή πουρναρόφυλλα και
τα πετούν στο τζάκι να καούν στο σπίτι που επισκέπτονται. Όταν αρχίσουν
τα φύλλα να καίγονται και να «τρίζουν» τότε εύχονται: «Αρνιά, κατσίκια,
νύφες και γαμπρούς». Είναι η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη.
Πελοπόννησος
Στην
Πελοπόννησο, έχουν το σπάσιμο του ροδιού. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς ο
νοικοκύρης του σπιτιού πηγαίνει στην εκκλησία κρατώντας το ρόδι του για
να το «λειτουργήσει». Μετά πηγαίνοντας στο σπίτι του, χτυπάει την πόρτα
της εισόδου και ανοίγοντας του σπάει με δύναμη το ρόδι για να
σκορπιστούν οι ρώγες του παντού στο σπίτι.
Παράλληλα
με το σπάσιμο του ροδιού, δίνουν και την ευχή: «με υγεία, ευτυχία και
χαρά το νέο έτος και όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η
τσέπη μας όλη την χρονιά».
Θράκη
Στη
Θράκη, οι Σαρακατσάνες εξακολουθούν να ζυμώνουν την «Χριστόκλουρα».
Στρογγυλή κουλούρα με κεντήματα διάφορα που αναπαριστάνουν συνήθειες και
από το παρελθόν όπως στάνη, στρούγκα και άλλα. Της βάζουν μέλι και την
τρώνε όλοι μαζί περιμένοντας την γέννηση του Χριστού. Ένα ακόμα έθιμο
είναι και οι «Μπαμουσιαραίοι». Την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, δύο
άντρες μεταμφιέζονται ο ένας σε Μπαμουσιαραίο και ο άλλος στην γυναίκα
του.
Ο
Μπαμπουσιαραίος φορά μία νεροκολοκύθα στο πρόσωπο που της έχει ανοίξει
τρύπες για μάτια και στόμα, προβιές προβάτων, και κρεμασμένα κουδούνια
στην μέση. Οργανοπαίκτες με νταούλια, ζουρνάδες και γκάιντες τους
συνοδεύουν και με την έντονη μουσική τους ξεσηκώνουν το χωριό.
