ΚΑΣΤΟΡΙΑ: Οδοιπορικό σε Βίτσι και Κορέστεια

Πίσω από τα βουνά του Βιτσίου ανάμεσα στη Φλώρινα και στην Καστοριά κρύβεται ένας κόσμος ιδιαίτερος, ατμοσφαιρικός, ένα φυσικό σκηνικό όπου η ανθρώπινη ιστορία άφησε το δικό της ανεξίτηλο αποτύπωμα.

Το όρος Βίτσι ή αλλιώς Βέρνον για τους χαρτογράφους μας που επιμένουν στη χρήση του αρχαιοπρεπούς ονόματος, στρογγυλοκάθεται με τα 2.128 μέτρα ύψος του και τα άφθονα παρακλάδια του στα όρια των νομών Καστοριάς και Φλώρινας.
Στο βορρά ο αυχένας του Πισοδερίου χωρίζει το Βίτσι  από το επίσης ψηλό μεθοριακό βουνό  Βαρνούντας ή Περιστέρι (2.334 μ.) και το λιμναίο κόσμο των Πρεσπών.
Στο νότο τα στενά της Κλεισούρας, με τον παλιό οδικό άξονα Φλώρινας – Καστοριάς να σέρνεται ανάμεσα στα ορεινά περάσματα, αποκόπτουν το βουνό από το όρος Μουρίκι.
Νοτιοδυτικά το Βίτσι γλιστρά σχετικά ομαλά προς τη λεκάνη της λίμνης Ορεστιάδας, αφήνοντας τόπο για ν’ αναπτυχθεί η βυζαντινή πολιτεία της Καστοριάς, ενώ   στ’ ανατολικά   σβήνει  με αλλεπάλληλα «σκαλοπάτια» σχηματίζοντας το οροπέδιο της Φλώρινας.

Ο δρόμος για το βουνό: Ακολουθώντας τον οδικό άξονα που συνδέει την  Καστοριά με τις Πρέσπες το Πισοδέρι και τη Φλώρινα, ανακαλύπτουμε  τον ξεχασμένο κόσμο των Κορεστείων. Πρόκειται για μια συστάδα ορεινών οικισμών (Άνω και Κάτω Κρανιώνα,  Χάλαρα, Μελάς, Μακροχώρι, Μαυρόκαµπος, Άγιος Αντώνιος, Γάβρος, Κώττας και Βατοχώρι) που απλώνονται στα όρια της κοιλάδας του Λαδοπόταμου (παλιότερα Βιστρίτσα) και παρουσιάζουν έντονο αρχιτεκτονικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον.
Το χωριό Μελάς πέρασε στην ιστορία όταν στις 13 Οκτωβρίου του 1904 όταν οι Τούρκοι σκότωσαν ύστερα από ειδοποίηση των Βουλγάρων τον Μίκη Ζέζα  ή -όπως είναι πιο γνωστός- Παύλο Μελά.  Το σπίτι όπου πέρασε την τελευταία του νύχτα  σήμερα λειτουργεί ως μουσείο (24670 84554), ενώ λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται το κενοτάφιο οπού έθαψαν το ακέφαλο σώμα του Έλληνα Αξιωματικού.

Ψυχή Βαθιά…Όμως το Βίτσι  καταγράφτηκε  στη συνείδησή μας ως ο τόπος που  ποτίστηκε με άφθονο αδελφικό αίμα. Η αλήθεια είναι πως εδώ έγιναν οι σκληρότερες και φονικότερες μάχες που καταγράφτηκαν στην νεότερη ιστορία του ελληνικού έθνους.  Στις 10 Αυγούστου ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις του σχεδίου «Πυρσός Β» και  ολοκληρώθηκαν στις 12 Αυγούστου του 1949.  Σύμφωνα με το Γ.Ε.Σ., σκοτώθηκαν 256 άνδρες του «Εθνικού Στρατού» και 1.182 άνδρες και γυναίκες του «Δημοκρατικού Στρατού». Σήμερα στο πυκνοδασωμένο  βουνό, τίποτα δεν θυμίζει τις μαύρες εκείνες μέρες του Εμφυλίου.  Η φύση επούλωσε ολοκληρωτικά τις «πληγές»  που άφησαν στο σώμα του οι βόμβες νάπαλμ  οι οποίες -πριν από 60 χρόνια- κατέκαψαν το ορεινό όγκο.  Έμειναν μόνο τα σημάδια πάνω στα παλιά πλινθόκτιστα  σπίτια των Κορεστείων, οι τρύπες από τα πολυβόλα των αεροπλάνων που «γάζωναν» καθημερινά τις θέσεις των ανδρών του Δημοκρατικού Στρατού, αλλά και  τα τραύματα στις ψυχές των ανθρώπων που βίωσαν με τον πιο τραγικό τρόπο  εκείνους τους σκληρούς καιρούς.

Πισοδέρι: Λίγο βορειοτέρα από τα Κορέστεια, στο νομό Φλώρινας συναντάμε το  Πισοδέρι,  κτισμένο πάνω σ’ ένα από τα ελάχιστα φυσικά περάσματα της ορεινής Μακεδονίας που χρησιμοποιείται αδιάλειπτα εδώ και χιλιάδες χρόνια για τη μεταφορά εμπορευμάτων από τα λιμάνια της Αδριατικής προς το Αιγαίο και γενικότερα προς την ανατολή. Το χωριό δημιουργήθηκε γύρω από τα χάνια που υπήρχαν πάνω σε αυτόν τον  ορεινό δρόμο. Οι  ταξιδιώτες έβρισκαν εδώ στέγη, φαγητό και ασφάλεια προκειμένου ν’ ανασυγκροτήσουν τις δυνάμεις τους για τη συνέχεια.  Η περιοχή υπήρξε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Το 1905 οι Βούλγαροι κατέλαβαν το χωριό και έκαψαν το ιστορικό μοναστήρι της Αγ. Τριάδας. Το 1916 μετά από σκληρή μάχη, οι σύμμαχοι κατέλαβαν το Πισοδέρι με σκοπό να ελέγχουν με τον τρόπο αυτό το πέρασμα από τη δύση στην ανατολή.

Πολυκέρασο: Νοτία και αντιδιαμετρικά από το Πισοδέρι, πάντα όμως στη ράχη του Βιτσίου  βρίσκεται το Πολυκέρασο. Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Τσερέσνιτσα, ονομασία που εικάζεται ότι προήλθε  από τη λατινογενή λέξη  τσέρι (κεράσι).  Πάντως η ιστορία του Πολυκέρασου χάνεται στα βάθη των αιώνων. Μάλιστα πιθανολογείται ότι από εδώ περνούσε η Παρεγνατία Οδός η οποία κατέληγε στο λιμάνι του Δυρραχίου.  Επί Τουρκοκρατίας  είχε διακόσιες οικογένειες και οι κάτοικοι εκτός από την κτηνοτροφία και τη γεωργία (κυρίως καλλιέργεια πατάτας), ασχολούνταν επίσης με την υλοτομία.  Στο κέντρο του χωριού δεσπόζει ο ναός του Αγ. Νικολάου (1844) με το  περίτεχνο σκαλιστό τέμπλο

Γύρω -  γύρω στο Βίτσι
Τα άγνωστα Κορέστεια: Η πλέον ενδιαφέρουσα εκδρομή αναγνώρισης του τοπίου της ευρύτερης περιοχής του Βίτσιου, ξεκινά από το χωριό Απόσκεπος που απέχει μόλις  5 χιλιόμετρα από την Καστοριά. Ο οικισμός κτισμένος σε δασωμένη κόχη του βουνού σε ύψος 900 μέτρων, απολαμβάνει την καλύτερη θέα της περιοχής. Θα διασχίσετε τον Απόσκεπο ακολουθώντας τον παλιό φιδίσιο δρόμο για τις Πρέσπες. Στα 10 χλμ. θα βρεθείτε στη γέφυρα του Λαδοπόταμου, στη θέση «Μπιρίκι». Τέσσερα χιλιόμετρα μετά θα συναντήσετε το χωριό Γάβρος. Λίγο πριν,  ο δρόμος δεξιά  μας φέρνει  στα Κορέστεια (Νέος Οικισμός) όπου έχουν εγκατασταθεί οι περισσότεροι κάτοικοι των γύρω χωριών. Σύντομες είναι οι προσεγγίσεις στους εντυπωσιακούς οικισμούς   Κάτω και  Άνω  Κρανιώνα με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική και την κοκκινόφαιη πλινθοδομή. Ανάμεσα στα πολλά διόρωφα σπίτια ξεχωρίζει ο ναός της  Αγίας Παρασκευής (1864).
Από Κορέστεια συνεχίζετε για ακόμη 2 χλμ. ώσπου να βρεθείτε σε χαρακτηριστική διασταύρωση.  Αν πάτε ευθεία, θα φτάσετε στο χωριό Χάλαρα για να δείτε τον παλιό νερόμυλο (κτίσμα του 1900) και συνεχίζετε, πάντα σε ασφάλτινο δρόμο, για τα χωριά Μακρυχώρι, Μελά, Ανω Μελά. Η όμορφη αυτή κοιλάδα φημίζεται για τα υπέροχα φασόλια της που ακόμα καλλιεργούν το καλοκαίρι οι ντόπιοι. Επιστρέφουμε πίσω στη γέφυρα, κοντά στα Χάλαρα, στο ύψος του βενζινάδικου. Σε αυτό το σημείο προτείνουμε ν’ ακολουθήσετε τον επίσης ασφάλτινο δρόμο που φεύγει δεξιά. Θα περάσετε την κοινότητα Μαυρόκαμπος και θα βγείτε στο χωριό  Άγιος Αντώνιος (παλιότερα Ζέρβενι) , απ’ όπου η περιήγησή σας στο βουνό Βίτσι  κατευθύνεται προς  Βυσσινιά – Οξιά.

Ψηλά στις οξιές: Το τοπίο από εδώ και πάνω βαθμηδόν μεταμορφώνεται. Τα δρυοδάση δίνουν τη σκυτάλη στα μαυρόπευκα και ψηλότερα στις οξιές. Παράλληλα, η θέα προς τα βορειοδυτικά όπου κυριαρχούν τα βουνά του Πισοδερίου και ο επιβλητικός όγκος του Βαρνούντα, είναι πράγματι εντυπωσιακή.  Από Βυσσινιά μέχρι Οξιά καλύπτουμε 5 χλμ. Η Οξιά είναι ένα μικρό συμπαθέστατο χωριό που βρίσκεται κτισμένο στην άκρη ενός καταπράσινου οροπεδίου. Στη συνέχεια αρχίζει η έντονη ανάβαση που οδηγεί στο μικρό χιονοδρομικό κέντρο Βιτσίου και στις εγκαταστάσεις της Πολεμικής Αεροπορίας, στην κορφή του βουνού σε ύψος 2.000 μέτρων.
Δυο χιλιόμετρα μετά την Οξιά θα δείτε δεξιά σας το στενότερο, αλλά ασφάλτινο δρόμο που θα σας φέρει στο όμορφο παραδοσιακό  χωριό Πολυκέρασο.   Αν και το σύνολο της προτεινόμενης διαδρομής πραγματοποιείται σε άσφαλτο, καθώς βρισκόμαστε στην καρδιά χειμώνα, οι περιηγήσεις σε αυτό το ορεινό τμήμα της Δ. Μακεδονίας  χρειάζονται ανάλογη προσοχή.  Συνήθως το πρωί, ακόμη και αν ξεκινήσετε από την Καστοριά με «μαλακό» καιρό, στα υψίπεδα του Βιτσίου θα βρείτε πάγο. Φυσικά σε καμιά περίπτωση δεν θα το αποφασίσετε αν  βρίσκεται σε εξέλιξη χιονόπτωση, ενώ οι αντιολισθητικές αλυσίδες πρέπει πάντα να βρίσκονται στο πορτ-μπαγκάζ ακόμη και των τετρακίνητων οχημάτων.

Χιονοδρομικά κέντρα
Βίγλας Πισοδερίου:  Βρίσκεται στη θέση Βίγλα και σε ύψος 1.650 μέτρων πάνω στο δρόμο Φλώρινας – Πρεσπών  (18 χλμ. από Φλώρινα) www.vigla-ski.gr
Καστοριάς – Βιτσίου: Στο 22^ο χλμ του  δρόμου Καστοριάς – Φλώρινας (μέσω Βιτσίου) και σε υψόμετρο  1500  λειτουργεί το μικρό χιονοδρομικό κέντρο. Πληροφορίες  Σύλ. Χιον. Ορειβ. Καστοριάς (24670 82666 & 24670 24884)


Πρέπει να ξέρετε

Φυσικό κινηματογραφικό σκηνικό:  Στην περιοχή του Βιτσίου  έχουν γυριστεί αρκετές κινηματογραφικές ταινίες.  Από τις επικές ελληνικές παραγωγές του 1970  (π.χ. «Παύλος Μελάς») μέχρι τις ταινίες του Τζέημς Μπόντ όπου παρουσιάζονταν οι χιονισμένες κορφές ως τοπίο από τις  Ελβετικές Άλπεις. Πιο πρόσφατα στην ταινία  του Παντελή Βούλγαρη «Ψυχή Βαθιά» τα βουβά αρχιτεκτονικά σκέλεθρα των Κορεστείων  και τα γύρω δασωμένα υψώματα του όρους Βιτσίου, αποτέλεσαν ένα ιδιαίτερα ατμοσφαιρικό κινηματογραφικό σκηνικό.
Τα πλίνθινα σπίτια των Κορεστείων:  Τα περισσότερα σπίτια στα Κορέστεια και κυρίως στα χωριά Άνω και Κάτω Κρανιώνα (19^ος αιώνας) είναι κτισμένα από άψητους πλίνθους (πλίθρες) καμωμένους από κοκκινόχωμα που έβαζαν σε καλούπια και στέγνωναν στο ήλιο. Οι τοίχοι στηρίζονταν σε πέτρινη θεμελιοδομή και ενισχύονταν με ενδιάμεσες ξυλοδεσιές χωρίς εξωτερικό επίχρισμα. Αυτός ο τρόπος κατασκευής συναντάται σε όλη τη βόρεια Ελλάδα σε μεμονωμένα όμως κτίσματα.
Αρχαίοι τόποι: Η περιοχή του Πισοδερίου παρόλο το μεγάλο υψόμετρο και τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Ίχνη αρχαίων οικισμών που έχουν εντοπισθεί εδώ, ταυτίζονται πιθανόν με την αρχαία πόλη της Πελαγονίας, το Πισσαίον. Η ευρύτερη περιοχή ήταν τότε γνωστή σαν Λυγκιστίς  με πρωτεύουσα την πόλη  Λύγκος, ονομασία που προέρχεται φυσικά από την παρουσία του λύγκα (lynx), του μεγαλύτερου σήμερα  αιλουροειδούς της Ευρώπης.
Το Βίτσι της Φύσης:  Το κύριο δασικό είδος που καλύπτει τις πλαγιές του Βιτσίου είναι η οξιά, η οποία σχηματίζει  πυκνά δάση, ενώ εμφανίζονται  αρκετές συστάδες από μακεδονίτικα έλατα και μαυρόπευκα. Στα χαμηλότερα αναπτύσσονται   δάση  από βελανιδιές χωρίς όμως να λείπουν τα σφενδάμια, οι γαύροι και στις υγρές ρεματιές  οι ιτιές και τα πλατάνια.  Σε αυτά τα δάση διατηρείται ακόμα σεβαστός  πληθυσμός λύκων, αρκούδων, αγριογούρουνων και πολλών μικρότερων θηλαστικών.

Διαμονή
Κορέστεια (Νέος Οικισμός):  «Ξενώνας  Κορέστεια» -πριν ξεκινήσετε βεβαιωθείτε ότι λειτουργεί (24670 83682)
Πολυκέρασος: «Ιδομενεύς» (24670 80435,   www.idomeneus.gr)
Ξενώνας το «Βέρνον» (24670 22589)
Απόσκεπος: Εξαιρετικός παραδοσιακός Ξενώνας  “Απόσκεπος” (24670-21480 www.aposkepos.gr)
«Bυσσινόκηπος» νεόκτιστος παραδοσιακός ξενώνας (24670 29721 www.hotelvissinokipos.gr)
Αντάρτικο:  «VILLA ROSA»  (23850 45934 www.villa-rosa,gr)
Πισοδέρι:  «Μοδέστειος» ξενώνας σε ανακαινισμένο κτίριο του 1903, (23850 45928-45800 www.vigla-ski.gr) «Μούσες» τηλ. 23850-46581, www.mouses.gr

Φαγητό
Κορέστεια (Νέος Οικισμός) ταβέρνα «το στέκι των κυνηγών»  (ανοικτά και τις καθημερινές).  Εκτός από τα καλοψημένα κρεατικά  ζητήστε  άγρια μανιτάρια πανέ  και λαγό κοκκινιστό (24670 84933)
Στο Μακροχώρι στην ταβέρνα «Αγκωνάρι»  θα φάτε από τα χέρια της κυρίας Αλεξάνδρας σπέσιαλ  πιάτα της τοπικής κουζίνας, τηγανιά με πιπεριά, φασόλια φούρνου  (κατόπιν παραγγελίας),  ντόπιο λουκάνικο και οπωσδήποτε θα πιείτε σπιτικό τσίπουρο (24670 86075). Στο δρόμο από Κορέστεια για Πισοδέρι θα βρείτε το χωριό Αντάρτικο όπου θα προτιμήσετε τις ταβέρνες «Νερόμυλος» η οποία στεγάζεται σε αναπαλαιωμένο νερόμυλο  (23850 46351) και «Villa roza» που λειτουργεί στον ομώνυμο ξενώνα όπου ανάμεσα στα αλλά μπορείτε να δοκιμάσετε αγριογούρουνο από ζώα που εκτρέφει ο ιδιοκτήτης.
Ψησταριές θα βρείτε στο χωριό Οξιά (ανεβαίνοντας από Καστοριά για Βίτσι).  Να  ξεχωρίσουμε την νεότευκτη  ταβέρνα «ο Πέτρος» όπου εκτός των άλλων θα δοκιμάσετε άγρια μανιτάρια.
Στον Απόσκεπο στην πλατεία με τις βρύσες υπάρχουν δυο ψησταριές.

ΚΕΙΜΕΝΑ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:  ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

για τον χάρτη της περιοχής πατήστε εδώ


Φωτογραφίες: www.viewsofgreece.gr